Tijdens de brede vergadering van het Platform, besloten we in januari de hoofdleus te verbreden: van 'geen racisme in de raad' naar 'geen racisme en fascisme in de raad'. Maar wat is fascisme precies?

Verwarring

Over de betekenis van fascisme bestaan veel verschillende opvattingen. Voor de beweging van corona-ontkenners was het soms autoritaire coronabeleid 'fascistisch'. Voor delen van het politieke midden ben je pas een fascist als je je hoofd kaal scheert en de Hitlergroet brengt. Voor weer anderen is elke racist tegelijkertijd ook een fascist. Maar als we fascisme willen bestrijden, moeten we ook precies zijn over wat het is.

Beweging

Het fascisme is een kleinburgerlijke beweging met als doel de vernietiging van alle organisaties van de arbeidersklasse en elke vorm van democratie. De beweging bouwt zich onafhankelijk van de belangen van het kapitaal op, maar kan alleen maar aan de macht komen met de steun van grote bedrijven. Op het moment van crisis kan het fascisme de heersende klasse een uitweg bieden om de winstgevendheid te verdedigen.

Kleinburgers

Kleine ondernemers, zelfstandigen en hogere managers worden ook geraakt door economische crises. Zij zijn bang te 'proletariseren': tot de positie en status van werkende mensen te vervallen. Zij kijken naar de wereld als kleine ondernemers die concurreren op de markt. Met hun complottheorieën kunnen fascisten proberen hen een wereldbeeld te bieden dat een oplossing belooft voor al hun problemen. Het zijn kwade invloeden van buitenaf, die ertoe leiden dat zij hun lot niet kunnen verbeteren en dat het kapitalisme niet functioneert.

Kapitalisme

Fascisme is nauw verweven met het kapitalisme. Historisch gezien komen de twee belangrijkste voorbeelden van het fascisme, Italië in de jaren twintig en Duitsland in de jaren dertig, voort uit een context van breed arbeidersverzet en gefaalde revoluties. Het fascisme was een poging om de winsten van het bedrijfsleven structureel te vergroten door het uitschakelen van sociaal verzet en een agressieve oorlogspolitiek.

Ideologie

Fascistische ideeën spelen hierin een belangrijke rol. Deze vertrekken vanuit een mythisch en aan een territorium gebonden verleden. Het is een inherent gewelddadige ideologie gericht op zuivering van de maatschappij om dit niet bestaande verleden opnieuw te bereiken. Alle onderdrukte groepen worden hiervoor aangevallen: van mensen van kleur, trans-personen tot mensen met een beperking.

Nieuw rechts

De periode na de Tweede Wereldoorlog plaatste fascisten voor een opgave. Hoe konden zij organiseren in een periode waarin kennis over de Holocaust gemeengoed was? Door terug te grijpen op de fascistische denkers van de jaren twintig en vroege jaren dertig en zich te richten op het beetje-bij-beetje verschuiven van het politieke debat, konden zij geleidelijk weer aan invloed winnen. In Nederland staat FvD in deze neofascistische traditie.

Stroomversnelling

Extreemrechtse ideeën zijn de afgelopen decennia in rap tempo genormaliseerd. Verschillende extreemrechtse partijen, Youtube-kanalen en websites speelden hierin een belangrijke rol. Wilders was hierin belangrijk, maar hij probeerde geen partij op te bouwen. De boerenprotesten, aanvallen op KOZP-activisten en vooral de coronamarsen hebben de opkomst van fascisme in een stroomversnelling gebracht. FvD wist zichzelf aan de kop te plaatsen van deze extreemrechtse straatbeweging.

Fascistisch geweld

Simpelweg doordat fascisten op het moment niet met zwarte laarzen door de straten marcheren, wil niet zeggen dat zij geweld hebben afgezworen. Integendeel. Aangemoedigd door een extreemrechtse infrastructuur van politici en media, gaan steeds meer mensen tot geweld over. Onderdrukte groepen, zoals mensen van kleur en lhbtqi’ers zijn hiervan het eerste doelwit. Extreemrechts probeert hen ook tegen elkaar uit te spelen, zoals vrouwen tegenover trans-personen. De FvD-Jugend doet aan kickbox training. 

Historische les

Voor het bouwen van een sterke beweging tegen fascisme kunnen we leren van de geschiedenis. Begin jaren dertig waren de sociaaldemocraten en communisten in Duitsland samen beter georganiseerd. Zij hadden de opkomst van de nazi's in de knop kunnen breken als zij, ondanks hun politieke meningsverschillen, hadden samengewerkt. Maar volgens de communisten waren de sociaaldemocraten eigenlijk net zo erg als de fascisten. Voor de sociaaldemocraten was samenwerking met de burgerlijke partijen belangrijker.

Alternatief

Het gevaar dat fascisme vormt voor onderdrukte groepen en delen van links, is tegelijkertijd een kans voor ons. Fascisten willen mensen deporteren of opsluiten in het kerngezin. Zij zijn fel anti-vakbond, geven de fossiele industrie vrij spel en willen de wereld laten branden. Het is precies dit dat ons in de gelegenheid zou moeten stellen delen van links samen te brengen, een tegengeluid te laten horen en fascisten het organiseren onmogelijk te maken. Dit kan ook een opmaat zijn voor een wereld zonder uitbuiting, onderdrukking en klimaatontwrichting.