De jaarlijkse acties rondom de VN-dag tegen racisme kennen een lange traditie in Nederland. Al vanaf 1992 zijn er grote antiracisme demonstraties rondom 21 maart. Dit jaar zijn er ook weer acties gepland. In 1992 was geweld tegen migranten in Duitsland en Nederland aanleiding om de straat op te gaan, nu vraagt het opkomend racisme en fascisme in Europa en de VS opnieuw om een antwoord. De VN-dag tegen racisme is al ruim dertig jaar een uitgelezen moment om de straat op te gaan. Hieronder een overzicht met enkele markante acties uit die jaren.
René Danen
De Internationale Dag voor de Uitbanning van Rassendiscriminatie is jaarlijks op 21 maart. Op die dag in 1960 doodde de politie in Sharpeville 69 burgers tijdens protesten tegen het apartheidsregime in Zuid-Afrika. In 1966 riep de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in een resolutie de internationale gemeenschap op om alle vormen van rassendiscriminatie uit te bannen en werd 21 maart de VN-dag tegen racisme.
Nederland Bekent Kleur
Vanaf 1992 zijn er rond die dag in Nederland grote acties. In dat jaar was in buurland Duitsland een sterke toename van geweld tegen migranten en vluchtelingen. Begin 1992 werd ook in Nederland op een moskee in Amersfoort een aanslag gepleegd met een brandbom. In reactie daarop werd in Nederland “Comite 21 Maart” opgericht met het doel om rond de VN-dag tegen racisme een demonstratie te organiseren. Het initiatief kwam van het KMAN, studentenvakbond LSVb en andere migrantenorganisaties en actiegroepen. De initiatiefgroep had ook de steun van het netwerk van lokale groepen tegen racisme en fascisme die al vanaf de jaren tachtig actief waren in heel Nederland. Later sloten ook vakbond FNV en andere grote maatschappelijke organisaties zich aan. Het Comite 21 Maart organiseerde op 21 maart 1992 met steun van 500 organisaties en vrijwel alle politieke partijen de eerste grote demonstratie tegen racisme met de leuze “Nederland Bekent Kleur”. Zo’n 80.000 mensen kwamen naar het Museumplein om te demonstreren tegen racisme. Onder meer premier Lubbers en en FNV-vicevoorzitter Karin Adelmund hielden er een toespraak.
Kies Kleurig
In het daaropvolgende jaar 1993 werd de stichting Nederland Bekent Kleur opgericht die tot 2010 demonstraties, debatten en andere activiteiten bleef organiseren rondom de VN-Dag tegen racisme. Vanaf dat jaar was er ook een nationale actieweek in tientallen steden in het land voorafgaand aan 21 maart. De protesten waren toen met de leuze “Kies Kleurig” ook gericht tegen extreemrechtse partijen zoals de Centrumpartij van Janmaat, de CD en de (later verboden) CP86.
Eind jaren negentig was er tijdens de acties veel aandacht voor de positie van de zogenoemde “witte illegalen” (arbeidsmigranten zonder papieren, die wel belasting betaalden). Na jaren protest kregen tweeduizend mensen uit deze groep alsnog een verblijfsvergunning.
Beurs van Kleurrijk Nederland
In die periode, begin jaren negentig, waren er grote demonstraties met tienduizenden mensen in Amsterdam (Museumplein en De Bijlmer) en in Den Haag. Later waren er debatten, manifestaties en andere bijeenkomsten van Nederland Bekent Kleur rond de VN-dag tegen racisme in onder meer De Balie, De Melkweg en de UvA in Amsterdam. In 1997 was er bijvoorbeeld de “Beurs van Kleurrijk Nederland” in de zalen van de Beurs van Berlage waar tientallen maatschappelijke organisaties zich presenteerden. Met ook een bezoek van toenmalig VVD-minister Dijkstal van Binnenlandse Zaken.
Tegen het racisme van de PVV
Waar de acties in jaren negentig nog zeer brede politieke steun kregen, werd het na de eeuwwisseling steeds lastige om politieke partijen zich uit te laten spreken tegen racisme.
Op 22 maart 2008 werd bijvoorbeeld een grote Nederland Bekent Kleur manifestatie op de Dam door vijftig bekende Nederlanders ondersteund. Frank Boeijen zong er zijn hit Zwart-Wit in het Arabisch en onder meer Youp van ’t Hek, Gerda Havertong, Jeroen Krabbe en Jörgen Raymann steunden het protest. Maar Kamerleden van alle politieke partijen weigerden deelname omdat men niet wilde protesteren tegen het racisme van “collega” Wilders. Op het podium stonden naast activisten wel oud-Kamerleden en ministers van GroenLinks, PvdA en de VVD. Zij spraken hun verontrusting erover uit dat de zittende Kamerleden niet mee deden enkel omdat het racisme van de PVV werd benoemd op de demonstratie.
In 2009 was de Dag tegen Racisme in de Melkweg in Amsterdam en in 2010 in De Nieuwe Kerk in de hoofdstad.
Platform Stop Racisme
Vanaf 2011 nam het Platform Stop Racisme de organisatie van de protesten over. In 2011 en 2012 werden door het platform een demonstratie en een herdenking georganiseerd rond 21 maart. In 2013 was er een actie met het motto “Geen vluchtelingen op straat”. Die demonstratie tegen het repressieve vluchtelingenbeleid van Rutte-II ging vanaf de door ongedocumenteerden gekraakte Vluchtkerk in Amsterdam-West naar het Museumplein.
“Minder Marokkanen”
Vanaf 2014 nam het Comité 21 maart het stokje over. Dat jaar was er bij de demonstratie op 22 maart een opvallend grote opkomst van duizenden mensen. Aanleiding daarvoor was de beruchte “minder-Marokkanen” toespraak die PVV-leider Wilders enkele dagen daarvoor had gehouden. In de jaren daarna ging het Comité met steun van andere organisaties verder met de jaarlijkse acties in Amsterdam.
In 2020 werd de demonstratie in verband met Corona last-minute online gehouden. Verder organiseert het debatcentrum Pakhuis De Zwijger, met financiële steun van de gemeente Amsterdam, sinds enkele jaren een “week tegen racisme” rond 21 maart.
2025
Dit jaar zijn er op zaterdag 22 maart 2025 opnieuw acties. Er is dan een landelijke demonstratie tegen racisme en fascisme van het Comité 21 maart in Amsterdam. Het platform Stop Racisme & Fascisme roept dezelfde dag op tot protest in Baarn tegen de extreemrechtse NVU die daar de straat op wil gaan.
Meer archiefinformatie:
– Website Nederland Bekent Kleur (1992 – 2010)
– Platform Stop Racisme en Uitsluiting (2010 – 2016)
– Youtubekanaal Kleurbekennnen (1992 – 2020)
Dit artikel werd gepubliceerd op de website van Andere Geluiden.